Suy nhược chu sinh hoặc Trầm cảm chu sinh là chứng trầm cảm xảy ra trong hoặc sau khi mang thai. Các triệu chứng có thể từ nhẹ đến nặng. Trong một số trường hợp hiếm hoi, các triệu chứng đủ nghiêm trọng đến mức sức khỏe của mẹ và bé có thể gặp nguy hiểm. Trầm cảm chu sinh có thể được điều trị. Tập tài liệu này mô tả các dấu hiệu và triệu chứng của trầm cảm chu sinh và cách bạn hoặc người thân có thể nhận được sự giúp đỡ.
Tổng quan
Trầm cảm chu sinh là gì?
Trầm cảm chu sinh là một rối loạn tâm trạng có thể ảnh hưởng đến phụ nữ trong thời kỳ mang thai và sau khi sinh con. Từ “chu sinh” dùng để chỉ thời gian trước và sau khi sinh một đứa trẻ. Trầm cảm chu sinh bao gồm trầm cảm bắt đầu trong thời kỳ mang thai (được gọi là trầm cảm trước khi sinh) và trầm cảm bắt đầu sau khi đứa trẻ được sinh ra (được gọi là trầm cảm sau sinh). Các bà mẹ bị trầm cảm chu sinh trải qua cảm giác vô cùng buồn bã, lo lắng và mệt mỏi khiến họ khó thực hiện các công việc hàng ngày, bao gồm cả việc chăm sóc bản thân hoặc người khác.
Bệnh trầm cảm sau sinh khác với hội chứng "baby blues" như thế nào?
“Baby blues” là một thuật ngữ dùng để mô tả những thay đổi tâm trạng nhẹ và cảm giác lo lắng, không vui và kiệt sức mà nhiều phụ nữ đôi khi gặp phải trong 2 tuần đầu tiên sau khi sinh con. Trẻ sơ sinh cần được chăm sóc suốt ngày, vì vậy, đôi khi các bà mẹ cảm thấy mệt mỏi hoặc quá sức là điều bình thường. Nếu tâm trạng thay đổi và cảm giác lo lắng hoặc không vui nghiêm trọng, hoặc nếu chúng kéo dài hơn 2 tuần, người phụ nữ có thể bị trầm cảm sau sinh. Phụ nữ bị trầm cảm sau sinh nói chung sẽ không cảm thấy tốt hơn trừ khi họ được điều trị.
Nguyên nhân nào gây ra trầm cảm chu sinh?
Không có nguyên nhân duy nhất gây ra trầm cảm sau sinh, nhưng các vấn đề về thể chất và cảm xúc có thể đóng một vai trò nào đó.
- Thay đổi vật lí. Sau khi sinh con, sự sụt giảm đáng kể các hormone (estrogen và progesterone) trong cơ thể bạn có thể góp phần gây ra chứng trầm cảm sau sinh. Các hormone khác do tuyến giáp sản xuất cũng có thể giảm mạnh - khiến bạn cảm thấy mệt mỏi, uể oải và trầm cảm.
- Vấn đề cảm xúc. Khi thiếu ngủ và quá tải, bạn có thể gặp khó khăn khi xử lý các vấn đề dù là nhỏ. Bạn có thể lo lắng về khả năng chăm sóc trẻ sơ sinh của mình. Bạn có thể cảm thấy kém hấp dẫn hơn, vật lộn với cảm giác về bản sắc của mình hoặc cảm thấy rằng bạn đã mất kiểm soát cuộc sống của mình. Bất kỳ vấn đề nào trong số này đều có thể góp phần gây ra trầm cảm sau sinh.
Trầm cảm chu sinh là một bệnh lý thực sự và có thể ảnh hưởng đến bất kỳ bà mẹ nào — bất kể tuổi tác, chủng tộc, thu nhập, văn hóa hoặc giáo dục. Phụ nữ không đáng trách hay có lỗi khi mắc chứng trầm cảm chu sinh: nó không phải do bất cứ điều gì mà người mẹ mắc phải hoặc chưa làm. Trầm cảm chu sinh không có một nguyên nhân duy nhất.
Nghiên cứu cho thấy rằng trầm cảm chu sinh là do sự kết hợp của các yếu tố di truyền và môi trường. Căng thẳng cuộc sống (ví dụ, nhu cầu trong công việc hoặc trải qua chấn thương trong quá khứ), nhu cầu về thể chất và tinh thần khi sinh con và chăm sóc em bé mới, và những thay đổi về hormone xảy ra trong và sau khi mang thai có thể góp phần vào sự phát triển của trầm cảm chu sinh. Ngoài ra, phụ nữ có nhiều nguy cơ bị trầm cảm chu sinh hơn nếu họ có tiền sử cá nhân hoặc gia đình bị trầm cảm hoặc rối loạn lưỡng cực hoặc nếu họ đã từng bị trầm cảm chu sinh trong lần mang thai trước đó.
Rối loạn tâm thần sau sinh
Rối loạn tâm thần sau sinh (PP) là một bệnh tâm thần nặng xảy ra sau khi sinh con. Với chứng rối loạn tâm thần sau sinh - một tình trạng hiếm gặp thường phát triển trong vòng tuần đầu tiên sau khi sinh - các dấu hiệu và triệu chứng rất nghiêm trọng. Các dấu hiệu và triệu chứng có thể bao gồm:
- Lú lẫn và mất phương hướng
- Suy nghĩ ám ảnh về em bé của bạn
- Ảo giác và ảo tưởng
- Rối loạn giấc ngủ
- Năng lượng quá mức và kích động
- Hoang tưởng
- Cố gắng làm hại bản thân hoặc em bé của bạn
Rối loạn tâm thần sau sinh có thể dẫn đến những suy nghĩ hoặc hành vi đe dọa tính mạng và cần được điều trị ngay lập tức.
Phụ nữ có PP có thể bị ảo tưởng (suy nghĩ hoặc niềm tin không có thật), ảo giác (nhìn, nghe hoặc ngửi thấy những thứ không có ở đó), hưng cảm (tâm trạng phấn chấn, cao độ, thường có vẻ lạc lõng với thực tế), hoang tưởng, và sự nhầm lẫn. Những phụ nữ bị PP cũng có thể có nguy cơ gây hại cho bản thân hoặc con của họ và nên nhận được sự giúp đỡ càng sớm càng tốt. Có thể phục hồi với sự trợ giúp chuyên nghiệp.
Chứng trầm cảm sau sinh ở những người cha mới
Những người mới làm cha cũng có thể bị trầm cảm sau sinh. Họ có thể cảm thấy buồn hoặc mệt mỏi, choáng ngợp, lo lắng, hoặc thay đổi cách ăn và ngủ bình thường - những triệu chứng giống như những bà mẹ bị trầm cảm sau sinh.
Những ông bố còn trẻ, có tiền sử trầm cảm, gặp vấn đề trong mối quan hệ hoặc đang gặp khó khăn về tài chính có nguy cơ mắc trầm cảm sau sinh cao nhất. Trầm cảm sau sinh ở người cha - đôi khi được gọi là trầm cảm sau sinh ở người mẹ - có thể có tác động tiêu cực đến mối quan hệ bạn đời và sự phát triển của trẻ như chứng trầm cảm sau sinh ở người mẹ có thể.
Nếu bạn là một người cha mới và đang trải qua các triệu chứng trầm cảm hoặc lo lắng khi bạn đời của bạn mang thai hoặc trong năm đầu tiên sau khi sinh con của bạn, hãy nói chuyện với chuyên gia chăm sóc sức khỏe của bạn. Các phương pháp điều trị và hỗ trợ tương tự được cung cấp cho các bà mẹ bị trầm cảm sau sinh có thể có lợi trong việc điều trị chứng trầm cảm sau sinh ở các ông bố.
Người có nguy cơ
Bất kỳ bà mẹ mới nào cũng có thể bị trầm cảm sau sinh và nó có thể phát triển sau khi sinh bất kỳ đứa trẻ nào, không chỉ đứa trẻ đầu tiên. Tuy nhiên, nguy cơ của bạn sẽ tăng lên nếu:
- Bạn có tiền sử trầm cảm, trong khi mang thai hoặc những lúc khác
- Bạn bị rối loạn lưỡng cực
- Bạn bị trầm cảm sau sinh sau lần mang thai trước
- Bạn có các thành viên trong gia đình bị trầm cảm hoặc các rối loạn tâm trạng khác
- Bạn đã trải qua những sự kiện căng thẳng trong năm qua, chẳng hạn như biến chứng khi mang thai, bệnh tật hoặc mất việc
- Em bé của bạn có vấn đề về sức khỏe hoặc các nhu cầu đặc biệt khác
- Bạn sinh đôi, sinh ba hoặc sinh nhiều lần khác
- Bạn khó cho con bú
- Bạn đang gặp vấn đề trong mối quan hệ với vợ / chồng của mình hoặc người khác
- Bạn có một hệ thống hỗ trợ yếu
- Bạn có vấn đề về tài chính
- Mang thai ngoài ý muốn hoặc không mong muốn
Dấu hiệu và triệu chứng
Một số phụ nữ có thể gặp một vài triệu chứng của trầm cảm chu sinh; những người khác có thể gặp một số triệu chứng. Một số triệu chứng phổ biến hơn của trầm cảm chu sinh bao gồm:
- Tâm trạng buồn dai dẳng, lo lắng hoặc "trống rỗng"
- Cáu gắt
- Cảm giác tội lỗi, vô dụng, vô vọng hoặc bất lực
- Mất hứng thú hoặc mất hứng thú với các sở thích và hoạt động
- Mệt mỏi hoặc giảm năng lượng bất thường
- Cảm thấy bồn chồn hoặc khó ngồi yên
- Khó tập trung, ghi nhớ hoặc đưa ra quyết định
- Khó ngủ (ngay cả khi trẻ đang ngủ), thức giấc vào sáng sớm hoặc ngủ quên
- Cảm giác thèm ăn bất thường, thay đổi cân nặng hoặc cả hai
- Đau hoặc nhức, đau đầu, chuột rút hoặc các vấn đề tiêu hóa không có nguyên nhân rõ ràng hoặc không thuyên giảm ngay cả khi điều trị
- Rắc rối liên kết hoặc hình thành tình cảm gắn bó với em bé mới chào đời
- Những nghi ngờ dai dẳng về khả năng chăm sóc em bé mới chào đời
- Suy nghĩ về cái chết, tự tử hoặc làm hại bản thân hoặc em bé
Chỉ có nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe mới có thể giúp một người phụ nữ xác định xem liệu các triệu chứng mà cô ấy đang cảm thấy là do trầm cảm chu sinh hay do điều gì khác. Điều quan trọng là phụ nữ gặp bất kỳ triệu chứng nào trong số những triệu chứng này phải đến gặp nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe.
Các biến chứng
Nếu không được điều trị, trầm cảm sau sinh có thể cản trở tình cảm mẹ con và gây ra những rắc rối trong gia đình.
- Đối với các bà mẹ. Trầm cảm sau sinh không được điều trị có thể kéo dài nhiều tháng hoặc lâu hơn, đôi khi trở thành một rối loạn trầm cảm mãn tính. Ngay cả khi được điều trị, trầm cảm sau sinh làm tăng nguy cơ mắc các đợt trầm cảm nặng trong tương lai của phụ nữ.
- Đối với những người cha. Trầm cảm sau sinh có thể có tác động gợn sóng, gây căng thẳng cảm xúc cho tất cả những người gần gũi với một em bé mới chào đời. Khi một người mẹ mới sinh bị trầm cảm, nguy cơ trầm cảm ở cha đứa trẻ cũng có thể tăng lên. Và những người mới làm cha đã có nhiều nguy cơ bị trầm cảm, cho dù bạn đời của họ có bị ảnh hưởng hay không.
- Cho trẻ em. Con của những bà mẹ bị trầm cảm sau sinh không được điều trị dễ gặp các vấn đề về cảm xúc và hành vi, chẳng hạn như khó ngủ và ăn uống, quấy khóc nhiều và chậm phát triển ngôn ngữ.
Phòng ngừa
Nếu bạn có tiền sử trầm cảm - đặc biệt là trầm cảm sau sinh - hãy cho bác sĩ biết nếu bạn đang có ý định mang thai hoặc ngay sau khi bạn phát hiện ra mình có thai.
- Trong khi mang thai, bác sĩ có thể theo dõi bạn chặt chẽ về các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh trầm cảm. Họ có thể yêu cầu bạn hoàn thành bảng câu hỏi kiểm tra trầm cảm trong khi mang thai và sau khi sinh. Đôi khi trầm cảm nhẹ có thể được quản lý bằng các nhóm hỗ trợ, tư vấn hoặc các liệu pháp khác. Trong các trường hợp khác, thuốc chống trầm cảm có thể được khuyên dùng - ngay cả khi mang thai.
- Sau khi sinh con xong, bác sĩ có thể đề nghị bạn đi khám sau sinh sớm để tầm soát các dấu hiệu và triệu chứng của trầm cảm sau sinh. Nó được phát hiện càng sớm, thì việc điều trị càng sớm có thể bắt đầu. Nếu bạn có tiền sử trầm cảm sau sinh, bác sĩ có thể đề nghị điều trị bằng thuốc chống trầm cảm hoặc liệu pháp tâm lý ngay sau khi sinh.
Phương pháp điều trị
Điều trị trầm cảm chu sinh rất quan trọng đối với sức khỏe của cả mẹ và con, vì trầm cảm chu sinh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của cả hai. Với phương pháp điều trị thích hợp, hầu hết phụ nữ cảm thấy tốt hơn và các triệu chứng của họ được cải thiện.
Điều trị trầm cảm chu sinh thường bao gồm liệu pháp, thuốc hoặc kết hợp cả hai. Nếu những phương pháp điều trị này không làm giảm các triệu chứng, các liệu pháp kích thích não, chẳng hạn như liệu pháp điều trị bằng sốc điện, có thể là một lựa chọn để thử. Tìm hiểu thêm về các liệu pháp này bằng cách truy cập trang web Các liệu pháp kích thích não của Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia (NIMH). Bác sĩ hoặc nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể giúp phụ nữ lựa chọn phương pháp điều trị tốt nhất dựa trên các triệu chứng của họ.
Tâm lý trị liệu
Một số loại liệu pháp tâm lý (đôi khi được gọi là “liệu pháp trò chuyện” hoặc “tư vấn”) có thể giúp phụ nữ bị trầm cảm chu sinh. Hai ví dụ về phương pháp tiếp cận dựa trên bằng chứng đã được sử dụng để điều trị chứng trầm cảm chu sinh bao gồm liệu pháp hành vi nhận thức và liệu pháp giao tiếp giữa các cá nhân.
Liệu pháp Hành vi Nhận thức (CBT)
CBT là một loại liệu pháp tâm lý có thể giúp những người bị trầm cảm và lo lắng. Nó dạy cho mọi người những cách suy nghĩ, cư xử và phản ứng với các tình huống khác nhau. Mọi người học cách thử thách và thay đổi các kiểu suy nghĩ và hành vi vô ích như một cách để cải thiện cảm xúc và lo lắng của họ. CBT có thể được tiến hành riêng lẻ hoặc với một nhóm người có cùng mối quan tâm.
Liệu pháp giữa các cá nhân (IPT)
IPT là một liệu pháp dựa trên bằng chứng đã được sử dụng để điều trị trầm cảm, bao gồm cả trầm cảm chu sinh. Nó dựa trên ý tưởng rằng các sự kiện giữa các cá nhân và cuộc sống tác động đến tâm trạng và ngược lại. Mục tiêu của IPT là giúp mọi người cải thiện kỹ năng giao tiếp trong các mối quan hệ, phát triển mạng lưới hỗ trợ xã hội và phát triển những kỳ vọng thực tế cho phép họ đối phó với khủng hoảng hoặc các vấn đề khác có thể góp phần gây ra chứng trầm cảm của họ.
Thuốc
Phụ nữ bị trầm cảm chu sinh thường được điều trị bằng thuốc chống trầm cảm, đây là loại thuốc dùng để điều trị trầm cảm. Chúng có thể giúp cải thiện cách bộ não sử dụng một số hóa chất kiểm soát tâm trạng hoặc căng thẳng.
Phụ nữ đang mang thai hoặc đang cho con bú nên thông báo cho bác sĩ trước khi bắt đầu dùng thuốc chống trầm cảm để bác sĩ có thể làm việc để giảm thiểu việc em bé tiếp xúc với thuốc khi mang thai hoặc cho con bú. Nguy cơ dị tật bẩm sinh và các vấn đề khác đối với trẻ sơ sinh của những bà mẹ dùng thuốc chống trầm cảm trong thai kỳ là rất thấp; tuy nhiên, phụ nữ nên bàn bạc với bác sĩ để cân nhắc giữa rủi ro và lợi ích của việc điều trị và tìm ra giải pháp tốt nhất cho tình trạng của họ. Phụ nữ có thể cần thử nhiều loại thuốc khác nhau trước khi tìm ra loại thuốc cải thiện các triệu chứng của họ và có tác dụng phụ có thể kiểm soát được.
Thuốc chống trầm cảm cần thời gian — thường từ 6 đến 8 tuần — để phát huy tác dụng, và các triệu chứng như khó ngủ, thèm ăn và các vấn đề về tập trung thường cải thiện trước khi tâm trạng tốt lên. Điều quan trọng là cho thuốc một cơ hội trước khi quyết định xem nó có hiệu quả hay không.
Đừng ngừng dùng thuốc chống trầm cảm mà không có sự giúp đỡ của bác sĩ hoặc nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe khác. Đôi khi những người dùng thuốc chống trầm cảm cảm thấy tốt hơn và sau đó tự ý ngừng thuốc, và bệnh trầm cảm quay trở lại. Ngừng thuốc đột ngột có thể gây ra các triệu chứng cai nghiện.
Khi một nữ bệnh nhân và nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của nữ bệnh nhân đó quyết định đã đến lúc ngừng thuốc, nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe sẽ giúp cô ấy giảm liều từ từ và an toàn.
Xin lưu ý: Trong một số trường hợp, trẻ em, thanh thiếu niên và thanh niên dưới 25 tuổi có thể gia tăng suy nghĩ hoặc hành vi tự sát khi dùng thuốc chống trầm cảm, đặc biệt là trong vài tuần đầu sau khi bắt đầu hoặc khi thay đổi liều lượng. Bệnh nhân ở mọi lứa tuổi dùng thuốc chống trầm cảm nên được theo dõi chặt chẽ, đặc biệt là trong vài tuần đầu điều trị.
Sau khi sinh con, nhiều phụ nữ bị sụt giảm một số nội tiết tố, có thể dẫn đến cảm giác trầm cảm. FDA đã phê duyệt một loại thuốc, được gọi là brexanolone, đặc biệt để điều trị chứng trầm cảm nặng sau sinh. Được quản lý tại bệnh viện, loại thuốc này có tác dụng làm giảm trầm cảm bằng cách khôi phục mức độ của các hormone này. Để tìm hiểu thêm, hãy truy cập thông báo báo chí của FDA về việc phê duyệt brexanolone để điều trị chứng trầm cảm sau sinh.
Các nhà nghiên cứu tiếp tục nghiên cứu các lựa chọn điều trị cho chứng trầm cảm chu sinh. Nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có thể giải thích các lựa chọn điều trị khác nhau và giúp phụ nữ chọn phương pháp điều trị phù hợp với họ.
Gia đình và bạn bè có thể giúp đỡ như thế nào?
Điều quan trọng là phải hiểu rằng trầm cảm là một tình trạng bệnh lý ảnh hưởng đến người mẹ, đứa trẻ và gia đình. Vợ / chồng, bạn đời, thành viên gia đình và bạn bè có thể là những người đầu tiên nhận ra các triệu chứng trầm cảm chu sinh ở người mẹ mới sinh. Điều trị là trung tâm để phục hồi. Các thành viên trong gia đình có thể khuyến khích người mẹ nói chuyện với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe, hỗ trợ tinh thần và hỗ trợ các công việc hàng ngày như chăm sóc em bé hoặc nhà cửa.
Các nhóm hỗ trợ hoặc vận động có thể cung cấp nguồn thông tin và hỗ trợ tốt. Một ví dụ của loại nhóm này là Tổ chức Hỗ trợ Sau sinh Quốc tế; những người khác có thể được tìm thấy thông qua tìm kiếm trực tuyến.
Tham gia nghiên cứu lâm sàng
Thử nghiệm lâm sàng là các nghiên cứu tìm kiếm những cách thức mới để ngăn ngừa, phát hiện hoặc điều trị các bệnh và tình trạng. Mục tiêu của các thử nghiệm lâm sàng là để xác định xem một thử nghiệm hoặc phương pháp điều trị mới có hiệu quả và an toàn hay không. Mặc dù các cá nhân có thể được hưởng lợi từ việc tham gia thử nghiệm lâm sàng, nhưng người tham gia cần lưu ý rằng mục đích chính của thử nghiệm lâm sàng là thu được kiến thức khoa học mới để những người khác có thể được giúp đỡ tốt hơn trong tương lai.
Các nhà nghiên cứu thực hiện nhiều nghiên cứu với các bệnh nhân và tình nguyện viên khỏe mạnh. Chúng ta có những lựa chọn điều trị mới và tốt hơn ngày nay vì những gì các thử nghiệm lâm sàng đã phát hiện cách đây nhiều năm. Hãy trở thành một phần của những đột phá y tế ngày mai. Nói chuyện với bác sĩ hoặc nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn về các thử nghiệm lâm sàng, lợi ích và rủi ro của chúng và liệu một thử nghiệm có phù hợp với bạn hay không.