Tổng quan
Thời kỳ mãn kinh là thời điểm đánh dấu sự kết thúc của chu kỳ kinh nguyệt của bạn. Thời kỳ mãn kinh được chẩn đoán sau khi bạn đã trải qua 12 tháng mà không có kinh nguyệt. Thời kỳ mãn kinh có thể xảy ra ở độ tuổi 40 hoặc 50, nhưng độ tuổi trung bình là 51 ở Hoa Kỳ.
Mãn kinh là một quá trình sinh học tự nhiên. Nhưng các triệu chứng thể chất, chẳng hạn như bốc hỏa và các triệu chứng cảm xúc của thời kỳ mãn kinh có thể làm gián đoạn giấc ngủ của bạn, giảm năng lượng của bạn hoặc ảnh hưởng đến sức khỏe cảm xúc. Có nhiều phương pháp điều trị hiệu quả, từ điều chỉnh lối sống đến liệu pháp hormone.
Triệu chứng
Trong những tháng hoặc năm trước khi mãn kinh (tiền mãn kinh), bạn có thể gặp các dấu hiệu và triệu chứng sau:
- Kinh nguyệt không đều
- Khô âm đạo
- Nóng ran
- Ớn lạnh
- Đổ mồ hôi đêm
- Các vấn đề về giấc ngủ
- Thay đổi tâm trạng
- Tăng cân và chậm trao đổi chất
- Tóc mỏng và da khô
- Mất sự đầy đặn của bầu ngực
Các dấu hiệu và triệu chứng, bao gồm cả những thay đổi trong kinh nguyệt có thể khác nhau ở phụ nữ. Rất có thể, bạn sẽ gặp phải một số bất thường trong chu kỳ kinh nguyệt của mình trước khi chúng kết thúc.
Thông thường, chu kỳ kinh nguyệt sẽ bỏ qua một tháng và quay trở lại, hoặc bỏ qua vài tháng và sau đó bắt đầu lại chu kỳ hàng tháng trong một vài tháng. Các chu kỳ cũng có xu hướng xảy ra theo chu kỳ ngắn hơn. Mặc dù kinh nguyệt không đều, song bạn vẫn có thể mang thai. Nếu bạn đã hết kinh nhưng không chắc mình đã bắt đầu chuyển sang giai đoạn mãn kinh hay chưa, hãy cân nhắc việc thử thai.
Khi nào cần gặp bác sĩ
Theo dõi các cuộc thăm khám thường xuyên với bác sĩ của bạn để được chăm sóc sức khỏe dự phòng và bất kỳ mối quan tâm y tế nào. Tiếp tục nhận các cuộc hẹn này trong và sau khi mãn kinh.
Chăm sóc sức khỏe dự phòng khi bạn già đi có thể bao gồm các xét nghiệm kiểm tra sức khỏe được khuyến nghị, chẳng hạn như nội soi ruột kết, chụp nhũ ảnh và kiểm tra chất béo trung tính. Bác sĩ của bạn cũng có thể đề nghị các xét nghiệm và kiểm tra khác, bao gồm kiểm tra tuyến giáp, cũng như khám vú và vùng chậu.
Luôn luôn hỏi ý kiến bác sĩ nếu bạn bị chảy máu âm đạo sau khi mãn kinh.
Nguyên nhân
Thời kỳ mãn kinh có thể do:
Nội tiết tố sinh sản suy giảm một cách tự nhiên.
Khi bạn gần đến tuổi 30, buồng trứng của bạn bắt đầu tạo ra ít estrogen và progesterone - các hormone điều hòa kinh nguyệt - và khả năng sinh sản của bạn giảm xuống.
Ở độ tuổi 40, chu kỳ kinh nguyệt của bạn có thể trở nên dài hơn hoặc ngắn hơn, nặng hơn hoặc nhẹ hơn, và thường xuyên hơn hoặc ít hơn, cho đến cuối cùng - trung bình là vào tuổi 51 - buồng trứng của bạn ngừng phóng thích trứng và bạn không còn kinh nữa.
Phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng (cắt bỏ buồng trứng).
Buồng trứng của bạn sản xuất ra các hormone, bao gồm estrogen và progesterone, giúp điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt. Phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng gây mãn kinh ngay lập tức. Kinh nguyệt của bạn ngừng lại, bạn có thể bị bốc hỏa và gặp các dấu hiệu, triệu chứng mãn kinh khác. Các dấu hiệu và triệu chứng có thể nghiêm trọng, do sự thay đổi nội tiết tố xảy ra đột ngột thay vì từ từ trong vài năm.
Phẫu thuật cắt bỏ tử cung nhưng không cắt bỏ buồng trứng (cắt bỏ tử cung) thường không gây mãn kinh ngay lập tức. Mặc dù bạn không còn kinh nữa nhưng buồng trứng của bạn vẫn giải phóng trứng và sản xuất ra estrogen và progesterone.
Hóa trị và xạ trị.
Các liệu pháp điều trị ung thư này có thể gây ra mãn kinh, gây ra các triệu chứng như bốc hỏa trong hoặc một thời gian ngắn sau quá trình điều trị. Việc ngừng kinh nguyệt (và khả năng sinh sản) không phải lúc nào cũng vĩnh viễn sau khi hóa trị, vì vậy các biện pháp ngừa thai vẫn có thể được mong muốn. Xạ trị chỉ ảnh hưởng đến chức năng buồng trứng nếu bức xạ chiếu thẳng vào buồng trứng. Xạ trị cho các bộ phận khác của cơ thể, chẳng hạn như mô vú hoặc đầu và cổ, sẽ không ảnh hưởng đến thời kỳ mãn kinh.
Suy buồng trứng nguyên phát.
Khoảng 1% phụ nữ mãn kinh trước 40 tuổi (mãn kinh sớm). Mãn kinh sớm có thể là do buồng trứng không sản xuất được lượng hormone sinh sản bình thường (suy buồng trứng nguyên phát), có thể xuất phát từ các yếu tố di truyền hoặc bệnh tự miễn dịch. Nhưng thường không tìm thấy nguyên nhân gây mãn kinh sớm. Đối với những phụ nữ này, liệu pháp hormone thường được khuyến khích ít nhất cho đến khi tuổi mãn kinh tự nhiên để bảo vệ não, tim và xương.
Các biến chứng
Sau khi mãn kinh, nguy cơ mắc một số bệnh lý tăng lên. Những ví dụ bao gồm:
Bệnh tim và mạch máu (tim mạch).
Khi lượng estrogen của bạn suy giảm, nguy cơ mắc bệnh tim mạch sẽ tăng lên. Bệnh tim là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở phụ nữ cũng như nam giới. Vì vậy, điều quan trọng là phải tập thể dục thường xuyên, ăn một chế độ ăn uống lành mạnh và duy trì trọng lượng bình thường. Hãy nhờ bác sĩ tư vấn về cách bảo vệ tim, chẳng hạn như cách giảm cholesterol hoặc huyết áp nếu nó quá cao.
Bệnh loãng xương.
Tình trạng này khiến xương trở nên giòn và yếu, dẫn đến tăng nguy cơ gãy xương. Trong vài năm đầu sau khi mãn kinh, bạn có thể mất mật độ xương với tốc độ nhanh, làm tăng nguy cơ loãng xương. Phụ nữ sau mãn kinh bị loãng xương đặc biệt dễ bị gãy xương sống, hông và cổ tay.
Tiểu không tự chủ.
Khi các mô của âm đạo và niệu đạo mất tính đàn hồi, bạn có thể cảm thấy thường xuyên, đột ngột, muốn đi tiểu mạnh, tiếp theo là mất nước tiểu không chủ ý (tiểu không tự chủ) hoặc mất nước tiểu kèm theo ho, cười hoặc rướn người (tiểu không tự chủ) . Bạn có thể bị nhiễm trùng đường tiết niệu thường xuyên hơn.
Tăng cường cơ sàn chậu bằng các bài tập Kegel và sử dụng estrogen đặt âm đạo có thể giúp giảm các triệu chứng tiểu không tự chủ. Liệu pháp hormone cũng có thể là một lựa chọn điều trị hiệu quả cho những thay đổi về đường tiết niệu và âm đạo trong thời kỳ mãn kinh có thể dẫn đến chứng tiểu không tự chủ.
Chức năng tình dục.
Khô âm đạo do giảm sản xuất độ ẩm và mất tính đàn hồi có thể gây khó chịu và chảy máu nhẹ khi quan hệ tình dục. Ngoài ra, giảm cảm giác có thể làm giảm ham muốn hoạt động tình dục của bạn (ham muốn tình dục).
Chất bôi trơn và dưỡng ẩm âm đạo gốc nước có thể hữu ích. Nếu chất bôi trơn âm đạo không đủ, nhiều phụ nữ được hưởng lợi từ việc sử dụng phương pháp điều trị bằng estrogen âm đạo tại chỗ, có sẵn dưới dạng kem bôi âm đạo, viên nén hoặc vòng.
Tăng cân.
Nhiều phụ nữ tăng cân trong giai đoạn chuyển tiếp mãn kinh và sau khi mãn kinh do quá trình trao đổi chất chậm lại. Bạn có thể cần ăn ít hơn và tập thể dục nhiều hơn, chỉ để duy trì cân nặng hiện tại.
Chẩn đoán
Các dấu hiệu và triệu chứng của thời kỳ mãn kinh thường đủ để nói với hầu hết phụ nữ rằng họ đã bắt đầu chuyển sang giai đoạn mãn kinh. Nếu bạn lo lắng về kinh nguyệt không đều hoặc bốc hỏa, hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn. Trong một số trường hợp, đánh giá thêm có thể được khuyến nghị.
Các xét nghiệm thường không cần thiết để chẩn đoán mãn kinh. Nhưng trong một số trường hợp nhất định, bác sĩ có thể đề nghị xét nghiệm máu để kiểm tra mức độ:
- Hormone kích thích nang trứng (FSH) và estrogen (estradiol), do mức FSH của bạn tăng lên và mức estradiol giảm khi mãn kinh xảy ra
- Hormone kích thích tuyến giáp (TSH), do tuyến giáp hoạt động kém (suy giáp) có thể gây ra các triệu chứng tương tự như triệu chứng của thời kỳ mãn kinh
Có sẵn các xét nghiệm tại nhà không kê đơn để kiểm tra nồng độ FSH trong nước tiểu của bạn. Các xét nghiệm có thể cho bạn biết liệu bạn có tăng mức FSH và có thể đang trong thời kỳ tiền mãn kinh hoặc mãn kinh hay không. Tuy nhiên, vì nồng độ FSH tăng và giảm trong suốt chu kỳ kinh nguyệt của bạn, các xét nghiệm FSH tại nhà không thể thực sự cho bạn biết liệu bạn có chắc chắn đang trong giai đoạn mãn kinh hay không.
Điều trị
Thời kỳ mãn kinh không cần điều trị y tế. Thay vào đó, các phương pháp điều trị tập trung vào việc làm giảm các dấu hiệu và triệu chứng của bạn và ngăn ngừa hoặc quản lý các tình trạng mãn tính có thể xảy ra với quá trình lão hóa. Điều trị có thể bao gồm:
Liệu pháp hormone.
Liệu pháp estrogen là lựa chọn điều trị hiệu quả nhất để giảm các cơn bốc hỏa trong thời kỳ mãn kinh. Tùy thuộc vào tiền sử bệnh cá nhân và gia đình của bạn, bác sĩ có thể đề nghị dùng estrogen với liều lượng thấp nhất và khung thời gian ngắn nhất cần thiết để giảm triệu chứng cho bạn. Nếu bạn vẫn còn tử cung, bạn sẽ cần progestin ngoài estrogen. Estrogen cũng giúp ngăn ngừa mất xương. Việc sử dụng liệu pháp hormone trong thời gian dài có thể có một số nguy cơ về tim mạch và ung thư vú, nhưng việc bắt đầu sử dụng hormone vào khoảng thời gian mãn kinh đã cho thấy những lợi ích đối với một số phụ nữ. Nói chuyện với bác sĩ của bạn về những lợi ích và rủi ro của liệu pháp hormone và liệu đó có phải là sự lựa chọn an toàn cho bạn hay không.
Estrogen âm đạo.
Để giảm khô âm đạo, có thể dùng estrogen trực tiếp vào âm đạo bằng kem, viên hoặc vòng đặt âm đạo. Phương pháp điều trị này chỉ giải phóng một lượng nhỏ estrogen, được hấp thụ bởi các mô âm đạo. Nó có thể giúp giảm khô âm đạo, khó chịu khi giao hợp và một số triệu chứng tiết niệu.
Thuốc chống trầm cảm liều thấp.
Một số loại thuốc chống trầm cảm liên quan đến nhóm thuốc được gọi là chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) có thể làm giảm các cơn bốc hỏa trong thời kỳ mãn kinh. Thuốc chống trầm cảm liều thấp để kiểm soát cơn bốc hỏa có thể hữu ích cho những phụ nữ không thể dùng estrogen vì lý do sức khỏe hoặc những phụ nữ cần thuốc chống trầm cảm vì rối loạn tâm trạng.
Gabapentin (Gralise, Horizant, Neurontin).
Gabapentin được chấp thuận để điều trị co giật, nhưng nó cũng đã được chứng minh là giúp giảm các cơn bốc hỏa. Thuốc này hữu ích ở những phụ nữ không thể sử dụng liệu pháp estrogen và ở những người cũng bị bốc hỏa vào ban đêm.
Clonidine (Catapres, Kapvay).
Clonidine, một loại thuốc viên hoặc miếng dán thường được sử dụng để điều trị huyết áp cao, có thể giúp giảm các cơn bốc hỏa.
Thuốc để ngăn ngừa hoặc điều trị loãng xương.
Tùy thuộc vào nhu cầu cá nhân, bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc để ngăn ngừa hoặc điều trị loãng xương. Một số loại thuốc có sẵn giúp giảm mất xương và nguy cơ gãy xương. Bác sĩ có thể kê đơn bổ sung vitamin D để giúp xương chắc khỏe.
Trước khi quyết định bất kỳ hình thức điều trị nào, hãy hỏi ý kiến bác sĩ về các lựa chọn cũng như rủi ro và lợi ích liên quan đến mỗi hình thức điều trị. Xem xét các lựa chọn của bạn hàng năm, vì nhu cầu và các lựa chọn điều trị của bạn có thể thay đổi.
Các thử nghiệm lâm sàng
Các nghiên cứu lâm sàng thử nghiệm các phương pháp điều trị, can thiệp và xét nghiệm mới như một phương tiện để ngăn ngừa, phát hiện, điều trị hoặc quản lý tình trạng này.
Phong cách sống và các biện pháp khắc phục tại nhà
May mắn thay, nhiều dấu hiệu và triệu chứng liên quan đến mãn kinh chỉ là tạm thời. Thực hiện các bước sau để giúp giảm bớt hoặc ngăn chặn ảnh hưởng của chúng:
- Điều tiết. Mặc quần áo nhiều lớp, uống một cốc nước lạnh hoặc đến một nơi nào đó mát mẻ hơn. Cố gắng xác định những gì gây ra cơn bốc hỏa của bạn. Đối với nhiều phụ nữ, các yếu tố kích thích có thể bao gồm đồ uống nóng, caffein, thức ăn cay, rượu, căng thẳng, thời tiết nóng và thậm chí là phòng ấm.
- Giảm cảm giác khó chịu ở âm đạo. Thử dùng chất bôi trơn âm đạo gốc nước, không kê đơn (Astroglide, K-Y jelly, Sliquid, những loại khác) hoặc chất bôi trơn hoặc chất dưỡng ẩm gốc silicone (Replens, K-Y Liquibeads, Sliquid, những loại khác).
Bạn có thể cân nhắc lựa chọn sản phẩm không chứa glycerin, chất có thể gây bỏng rát hoặc kích ứng nếu bạn nhạy cảm với hóa chất đó. Duy trì hoạt động tình dục cũng giúp giảm khó chịu ở âm đạo bằng cách tăng lưu lượng máu đến âm đạo.
- Ngủ đủ giấc. Tránh caffein, chất có thể khiến bạn khó ngủ và tránh uống quá nhiều rượu có thể làm gián đoạn giấc ngủ. Tập thể dục vào ban ngày, mặc dù không phải trước khi đi ngủ. Nếu các cơn bốc hỏa làm phiền giấc ngủ của bạn, bạn có thể cần phải tìm cách kiểm soát chúng trước khi có thể nghỉ ngơi đầy đủ.
- Thực hành các kỹ thuật thư giãn. Các kỹ thuật như thở sâu, thở có nhịp độ, hình ảnh có hướng dẫn, xoa bóp và thư giãn cơ bắp tiến bộ có thể giúp giảm các triệu chứng mãn kinh. Bạn có thể tìm thấy một số sách và dịch vụ trực tuyến có các bài tập thư giãn khác nhau.
- Tăng cường sức mạnh cho vùng chậu. Các bài tập cơ sàn chậu, được gọi là bài tập Kegel, có thể cải thiện một số dạng tiểu không tự chủ.
- Ăn một chế độ ăn uống cân bằng. Bao gồm nhiều loại trái cây, rau và ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế chất béo bão hòa, dầu và đường. Hỏi nhà cung cấp dịch vụ của bạn nếu bạn cần bổ sung canxi hoặc vitamin D để giúp đáp ứng các yêu cầu hàng ngày.
- Đừng hút thuốc. Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ, loãng xương, ung thư và một loạt các vấn đề sức khỏe khác. Nó cũng có thể làm tăng các cơn bốc hỏa và dẫn đến mãn kinh sớm hơn.
- Luyện tập thể dục đều đặn. Hoạt động thể chất thường xuyên hoặc tập thể dục vào hầu hết các ngày để giúp bảo vệ chống lại bệnh tim, tiểu đường, loãng xương và các tình trạng khác liên quan đến lão hóa.
Liều thuốc thay thế
Nhiều phương pháp tiếp cận đã được quảng bá như một biện pháp hỗ trợ trong việc kiểm soát các triệu chứng của thời kỳ mãn kinh, nhưng rất ít trong số chúng có bằng chứng khoa học để chứng minh cho các tuyên bố. Một số phương pháp điều trị bổ sung và thay thế đã hoặc đang được nghiên cứu bao gồm:
- Estrogen thực vật (phytoestrogens). Các estrogen này xuất hiện tự nhiên trong một số loại thực phẩm. Có hai loại phytoestrogen chính - isoflavone và lignans. Isoflavone được tìm thấy trong đậu nành, đậu lăng, đậu gà và các loại đậu khác. Lignans có trong hạt lanh, ngũ cốc nguyên hạt và một số loại trái cây và rau quả.
- Hormon sinh học. Các hormone này có nguồn gốc từ thực vật. Thuật ngữ "bioidentical" ngụ ý các hormone trong sản phẩm giống hệt về mặt hóa học với những hormone mà cơ thể bạn sản xuất. Có một số kích thích tố sinh học có sẵn trên thị trường được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) phê duyệt. Nhưng nhiều chế phẩm được pha trộn - trộn lẫn trong hiệu thuốc theo đơn của bác sĩ - và không được FDA quản lý, vì vậy chất lượng và rủi ro có thể khác nhau. Không có bằng chứng khoa học nào cho thấy hormone sinh học hoạt động tốt hơn liệu pháp hormone truyền thống trong việc giảm bớt các triệu chứng mãn kinh. Cũng không có bằng chứng nào cho thấy chúng ít rủi ro hơn liệu pháp hormone truyền thống.
- Black cohosh. Black cohosh đã được nhiều phụ nữ có các triệu chứng mãn kinh phổ biến. Nhưng có rất ít bằng chứng cho thấy black cohosh có hiệu quả và chất bổ sung có thể gây hại cho gan và có thể không an toàn cho phụ nữ có tiền sử ung thư vú.
- Yoga. Không có bằng chứng nào chứng minh việc tập yoga trong việc giảm các triệu chứng mãn kinh. Nhưng các bài tập thăng bằng như yoga hoặc thái cực quyền có thể cải thiện sức mạnh và sự phối hợp và có thể giúp ngăn ngừa té ngã có thể dẫn đến gãy xương. Kiểm tra với bác sĩ của bạn trước khi bắt đầu các bài tập thăng bằng. Cân nhắc tham gia một lớp học để học cách thực hiện các tư thế và kỹ thuật thở đúng cách.
- Châm cứu. Châm cứu có thể có một số lợi ích tạm thời trong việc giúp giảm các cơn bốc hỏa, nhưng nghiên cứu đã không cho thấy những cải thiện đáng kể hoặc nhất quán. Nghiên cứu thêm là cần thiết.
- Thôi miên. Theo nghiên cứu từ Trung tâm Quốc gia về Sức khỏe Bổ sung và Tích hợp tại Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ, liệu pháp thôi miên có thể làm giảm tỷ lệ bốc hỏa đối với một số phụ nữ mãn kinh. Theo nghiên cứu, liệu pháp thôi miên cũng giúp cải thiện giấc ngủ và giảm can thiệp vào cuộc sống hàng ngày.
Bạn có thể đã nghe nói về hoặc thử các chất bổ sung chế độ ăn uống khác, chẳng hạn như cỏ ba lá đỏ, kava, đương quy, DHEA, dầu hoa anh thảo và khoai lang hoang dã (kem progesterone tự nhiên). Thiếu bằng chứng khoa học về tính hiệu quả và một số sản phẩm này có thể gây hại.
Nói chuyện với bác sĩ của bạn trước khi dùng bất kỳ loại thảo dược hoặc thực phẩm chức năng nào cho các triệu chứng mãn kinh. FDA không điều chỉnh các sản phẩm thảo dược và một số có thể gây nguy hiểm hoặc tương tác với các loại thuốc khác mà bạn dùng, gây nguy hiểm cho sức khỏe của bạn.